Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы (1845–1904) — ұстаз,ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер[1], либералды көзқарасын исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор.
Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында қоғамдық сананы қайта түлетудің маңыздылығы туралы атап көрсетті. Ұлттық сананы сақтау және оны заман талабына бейімдеу мемлекеттік маңызы бар мәселеге айналуда. Өйткені сананы жаңғырту ХХІ ғасырда еліміздің тың серпінмен дамуына жол ашады. Осы орайда ұлы Абай шығармаларының құндылығы мен ұрпаққа қалдырған мол мұрасының орны зор деп есептейміз. Ұлы ақынның даналығы, ой-тұжырымдары күллі қазақ халқы үшін қашанда рухани азық екені сөзсіз.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың “Абай және ХХІ ғасырдағы Қазақстан” атты мақаласында “Абай Құнанбайұлы ғұлама, ойшыл, ақын, ағартушы, ұлттың жаңа әдебиетінің негізін қалаушы, аудармашы, композитор ретінде ел тарихында өшпес із қалдырғаны сөзсіз.
Мақалада дана Абайдың ұрпаққа қалдырған мол мұрасының құндылығы, оның әр еңбегінен өмірге қажетті баға жетпес құнды кеңестер алуға болатыны жайында жан-жақты баяндалған
Абай мұрасы – біздің ұлт болып бірлесуімізге, ел болып дамуымызға жол ашатын қастерлі құндылық. Жалпы, өмірдің қай саласында да Абайдың ақылын алсақ, айтқанын істесек, ел ретінде еңселенеміз, мемлекет ретінде мұратқа жетеріміз анық.
Абай жастарды отбасы тәрбиесіне ерекше мән берген. Абайдың айтуы бойынша ең алғашқы және маңызды тәрбиешілер, мұғалімдер, ата-аналар.
Абай надандық пен қараңғылыққа толы уақыт өтіп, оның орнына жастар салатын жарқын әлем өтеді деп нық сенді.
Тәрбиенің адам дамуындағы рөліне және тағдырдың тағдырын жазумен адамдардың жамандықтарын түсіндіруге тырысқан адамдарға қарсы күреске маңызды мән бере отырып, Абай адам моральдық қасиеттерді табиғи түрде қабылдамайтындығын, тек тәрбие барысында адамгершілікке жатпайтын немесе адамгершілікке жатпайтынын баса айтты.
Адамдардың адамгершілік ахуалын өзгертудегі тәрбиенің рөлін жоғары бағалай отырып, Абай тәрбие мен білім берудің адамгершілік мақсаттарын айқындайды. Абайдың пікірінше, білімнің ең жоғарғы мақсаты — баланы жұмысшы және патриот ету, ал оқытудың мақсаты — ғаламды танып білу, білім алу, білім және мамандық алу.
